Omdat je dom bent…

Remember that failure is an event, not a person – Zig Ziglar

Een prachtige gedachte hoor van Zig Ziglar, een bekende salesman en schrijver, en wat denk jij als je vriend zijn kop koffie omstoot? Of je collega je een mail stuurt zonder het attachement in te sluiten? Mijn eerste gedachte is veelal zoiets als: pffff, wat een oen of, oh ja…hij weer.
Dat de kop koffie wel heel dicht achter de elleboog van mijn vriend stond of dat mijn collega is afgeleid omdat hij gisteren slecht heeft geslapen, komt meestal niet direct bij mij op.

Best bijzonder, want als ik zelf iets niet goed doe, dan heb ik daar veelal direct een verklaring voor die eerder is toe te wijzen aan de situatie, dan aan mij als persoon. Ik zeg eerder: ‘Die vuilniszakken zijn ook niet meer wat ze geweest zijn’ of ‘het was druk op de weg.’
En niet dat ik te lui ben om de vuilniszak eerder te legen en dus te vol stop of dat ik beter moet plannen omdat ik wéét dat het druk is op de weg.

Fundamentele fout

In de psychologie noemt men dit de fundamentele attributiefout; de neiging om de minder slimme gedragingen van anderen toe te schrijven aan hun persoonlijkheid of karakter in plaats van aan de omstandigheden (situatie).
De fout wordt fundamenteel genoemd omdat hij bij alle mensen in voornamelijk westerse culturen en de VS in veelheid van omstandigheden lijkt voort te komen (oeps).

Oorzaak – gevolg

Fouten maken mag, het is een gebeurtenis en het is niet de persoon die ‘fout’ is, zegt Ziglar. Maar waarom vinden we het toch zo moeilijk om de oorzaak van fouten bij onszelf te zoeken? Waarom vertel ik niet gewoon dat ik niet kan kaartlezen omdat ik het ruimtelijk inzicht mis. Nee, ik vind dat de routebeschrijving onduidelijk is geschreven.
Waarom zoeken we juist oorzaken die buiten onszelf liggen? En waarom hebben we hier, bij een ander veel minder moeite mee?

Zelfbeeld

Het blijkt dat we eerder positieve eigenschappen aan onszelf toeschrijven en minder aan de omstandigheden en negatieve eigenschappen eerder aan de ander toewijzen en minder aan de omstandigheden. Dit doen we omdat de druk om uit te blinken in onze cultuur hoog is. We willen ons zelfbeeld beschermen en geven het op deze wijze een positieve boost. Een beetje: ik ben beter dan de ander en dat geeft mij een goed gevoel.

Andere benadering

Welk effect zou het hebben, denk je wanneer je een volgende keer de ander niet veroordeelt om wie jij denkt dat hij is, maar bedenkt welke omstandigheden de oorzaak kunnen zijn waardoor een ‘fout’ is ontstaan? Ik stel voor dat je er minstens vijf bedenkt.

Dus als je collega koffie voor de baas haalt, is het niet omdat hij een slijmbal is, maar omdat hij toch al koffie ging halen. Of omdat de baas het vriendelijk vroeg. Of omdat hij weet dat de baas een kater heeft. Of omdat hij dit had afgesproken. Of omdat hij er gewoon zin in had.

Het roept bij mij direct al een mildheid op, wat ongetwijfeld effect heeft op het benaderen van de persoon, vriendelijker. Ik ben benieuwd wat het bij jou oproept?

Bron: Zimbardo, P.G., Weber, A.L, Johnson R.L., (2005) `psychologie een inleiding’ Amsterdam, Pearson Education Benelux